Problemy postępowania z zakresu przyznawania świadczeń emerytalnych. Studium przypadku i propozycja zmian (Procedural Problems with Pension Provision. A Case Study and a Proposed Amendment)

Polish Abstract: Procedura administracyjna ubiegania się o świadczenie emerytalne w ZUS nie jest przejrzysta. Zauważa się, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych stosuje wobec swoich klientów podwójne standardy - jeden wynikający z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jej aktów wykonawczych, a drugi zupełnie niejasny, wynikający z wewnętrznych opinii, zarządzeń i decyzji Zakładu. Takie dwulicowe postępowanie prowadzi do długotrwałych sporów między wnioskodawcami a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych dotyczących wysokości emerytury i jej składników. Zazwyczaj sprawy tego typu trafiają do odrębnych postępowań sądowych w wydziałach pracy i ubezpieczeń społecznych sądów okręgowych jako odwołania od decyzji ZUS. Postępowanie sądowe to zupełnie nietypowa procedura. Sąd pozyskuje dowody, ocenia je i osądza w zupełnie inny sposób niż w "standardowym" postępowaniu cywilnoprawnym. Na szczególną uwagę zasługuje część tego postępowania dotycząca wyliczenia kapitału początkowego. Ta część procedury jest szczególnie trudna, gdyż na stronach i sądzie spoczywa obowiązek zebrania i właściwej oceny dowodów wskazujących na okresy i zakres prac odwołującego się od decyzji ZUS. Zazwyczaj jednak dowody te, w tym zeznania świadków, są przestarzałe, nawet liczą sobie do 50 lat. Dlatego też ocena tych dowodów wiąże się z odpowiednimi trudnościami. Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o akta postępowania w sprawie ustalenia kapitału początkowego oraz wysokości emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przedstawiono tu pełną drogę od sporządzenia wniosku o emeryturę, postępowanie administracyjne w ZUS, sądowe postępowanie odwoławcze w I instancji, postępowanie apelacyjne oraz perspektywę postępowania przed Sądem Najwyższym i ETPCz. Droga administracyjna i sądowa osadzona jest w kontekście dotychczasowego orzecznictwa, poglądów doktryny oraz aktów prawa międzynarodowego. Szczególną uwagę zwraca się na ocenę okresów składkowych i nieskładkowych przy ubieganiu się o ustalenie kapitału początkowego. Zwraca się uwagę, że przy ocenie dowodów sprzed kilkudziesięciu lat istnieją daleko idące wątpliwości co do wiarygodności okresów zatrudnienia. Głównym celem studium jest wskazanie luk w dotychczasowym postępowaniu administracyjnym i odwoławczym, a także wskazanie, jak skutecznie postępować w sytuacji ubiegania się o emeryturę w niejasnych i skomplikowanych okolicznościach